Onze expert voor het evenement “Verandering als persoonlijke avontuur”, dat plaatsvindt op 6 december, is niemand minder dan één van onze leden, Jaap Boonstra.
Voor degenen die niet volledig bekend zijn met zijn werk, Jaap Boonstra ondersteunt leiders en managers in organisaties om de veranderingen die zij voorzien succesvol te realiseren. Jaap is hoogleraar “Organization Dynamics” bij Esade Business School in Barcelona en hoogleraar “Organizational Change” bij WU, Vienna University for Economics and Business. Daarnaast is hij kerndocent bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) in Den Haag. Bij deze instituten houdt hij zich onder andere bezig met executive education. Als consultant is hij betrokken bij veranderingsprocessen bij bedrijven, maatschappelijke organisaties en internationale allianties.
Jaap publiceerde meer dan tweehonderd artikelen en diverse boeken over technologische en organisatorische vernieuwing, management van verandering, leerprocessen in organisatorische netwerken en transformationeel leiderschap. Zijn internationale handboek “Dynamics of Organizational Change and learning” is gewaardeerd als de beste professionele bijdrage aan organisatiekundige kennis door de Orde van Organisatieadviseurs.
Over het nieuwste boek van Jaap Boonstra “Veranderen als samenspel” zegt hij: “Het is misschien mijn beste boek tot nu toe. Het is een hanteerbaar, begrijpelijk, toepasbaar verhaal over thema’s die me al mijn hele leven fascineren: verandermanagement, leiderschap, cultuur en politiek en macht.” Het zijn onderwerpen die we zeker terug zullen zien tijdens ons evenement op 6 december.
“Veel veranderprocessen in organisaties vinden hun weg, soms gaat het minder goed. Mijn passie is om kennis en ervaring over te dragen over het veranderen van organisaties zodat anderen succesvol zijn in het realiseren van de veranderingen die zij voor ogen hebben.”
In het volgende artikel van Jaap laat hij zijn visie zien over Leiderschap, en ontstane misvattingen en nieuwe invalshoeken die hiermee samenhangen.
Leider zijn vanuit innerlijke kracht
Leiderschap is verbonden met verandering. Iedereen kan leider zijn door initiatief te nemen.
Jezelf kennen
Goede initiatieven en voorbeelden vinden altijd navolging. Je staat daardoor als leider zelden alleen. Altijd ben je in verbinding met anderen die jou volgen en richting geven. Je leert jezelf beter kennen in de relatie met anderen als je tenminste bereid bent anderen als spiegel te accepteren en van hen te leren. Als leider van je eigen levenslot ben je ook in verbinding met jezelf. Het gaat dan om je innerlijke theater, je emoties, gevoelens voor anderen, je drijfveren en je angsten. Mensen die de leiding nemen kennen zichzelf en staan open voor anderen.
Misvattingen over leiderschap
Er bestaan veel misvattingen over leiderschap.
De eerste misvatting is dat leiders helden zijn die een bedrijf redden. De leider als held komt in veel mythen, legenden en verhalen terug. Maar leiders zijn lang niet altijd de helden die een organisatie redden. Het gaat om het organiseren van samenspel om vernieuwing mogelijk te maken. Natuurlijk zijn daar initiatiefnemers voor nodig. Dat initiatief voor verandering kan overal liggen. Het gaat bij leiding geven aan vernieuwing om mensen die het oprecht anders willen, die hun nek uitsteken en initiatief nemen.
Een tweede misvatting is dat leiders mensen zijn die een toppositie bekleden. Het idee bestaat dat je leiders vooral tegenkomt in de top van een bedrijf. Meestal zijn dat mannen van stavast. Het is onzin dat leiders synoniem zijn aan topmannen. Het tegendeel is waar. Bij initiatieven voor vernieuwing zijn vaak vrouwen en mannen betrokken met een uitgebreid netwerk binnen en buiten de organisatie. Deze informele leiders zorgen voor verspreiding van nieuwe ideeën en innovatieve praktijken.
Een derde misvatting: je hebt leiders en volgers. In de traditionele opvatting gaat het bij leiderschap om het beïnvloeden van het gedrag van anderen in een gewenste richting. De laatste jaren is er meer aandacht voor het gedrag van volgers. Boeiend vind ik het inzicht dat volgers effectiever zijn als ze zich onafhankelijk opstellen van leiders en zelf een actieve rol kiezen. Het gaat bij leiderschap om een samenspel tussen leiders en volgers waarbij leiders in veel gevallen de leiding maar beter kunnen weggeven aan anderen.
Een vierde misvatting is dat leiders zeker zijn van zichzelf en altijd een oplossing weten. Leiders die het altijd weten ontnemen anderen de kracht om met ideeën en bijdragen te komen. Ze maken zichzelf sterk en verzwakken anderen. Echte leiders durven te twijfelen en verstaan de kunst van het niet-weten. Daarmee roepen ze hulp in en geven ze vertrouwen in de kracht van anderen. Leiders komen niet met oplossingen maar dragen bij aan de kracht van mensen in een gemeenschap om hun eigen toekomst vorm te geven.
Het is een wijdverspreide misvatting dat je leiding geeft aan anderen. Leiding geef je vooral aan jezelf. Het is de kunst om je ego in toom te houden en je niet tot held te laten maken. Leiders geven leiding aan zichzelf door stil te staan bij de eigen levensloop. Welke mensen, gebeurtenissen en plaatsen hebben je gevormd tot wie je bent? Welke overtuigingen zijn hieruit ontstaan? Effectieve leiders organiseren eerlijke feedback over zichzelf. Ze vragen anderen in hun omgeving wat ze goed hebben gedaan, wat behulpzaam was voor anderen, wat ze beter achterwege kunnen laten en wat ze voortaan beter anders kunnen doen. Succesvolle leiders zijn continu op zoek naar manieren om zichzelf te leren kennen en zichzelf te verbeteren.
Nieuwe invalshoeken
Door geijkte opvattingen over leiderschap te betwijfelen, openen zich nieuwe invalshoeken. Onzekerheid wordt gezien als vernieuwende kracht en conflict als een bron van vitaliteit om op zoek te gaan naar nieuwe mogelijkheden. Juist als het ingewikkeld is en het schuurt tussen mensen, op de plek der moeite, ontstaan nieuwe toekomstbeelden. Als stagnaties, overtuigingen en angsten besproken kunnen worden, is de doorbraak nabij. Managers durven zelden over hun angsten te praten omdat ze de overtuiging hebben dat ze sterk moeten zijn. Leiders zijn niet bang om angst te hebben en onderkennen hun angsten. Ze zijn niet bang voor confrontatie, tegenstand, gezichtsverlies of twijfel. Ze zijn bereid taboes te bespreken, ook als die over henzelf gaan. Ze zijn niettemin zelfverzekerd als het gaat om eigen waarden en ze zijn zich bewust van de persoonlijke drijfveren en de drijfveren van de mensen om hen heen. Ze begrijpen de dynamiek in de wereld waarin ze acteren en zijn bereid om hun nek uit te steken om gewoontes te doorbreken. Dat roept vanzelfsprekend onzekerheid op. Leiders verstaan de kunst om deze onzekerheid te omarmen in de zekerheid dat er iets goeds uit zal voortkomen.
Kwetsbaar durven zijn
Kwetsbaarheid is een belangwekkende eigenschap van leiders die willen bijdragen aan vernieuwing. Uit het delen van eigen worstelingen kunnen anderen inspiratie krijgen, zoals prachtig is verwoord in het gedicht Invictus van William Ernest Henley. In de gelijknamige film is indrukwekkend verbeeld hoe dit gedicht betekenis krijgt in het verzoenen van de bevolking van Zuid-Afrika kort na het afschaffen van de apartheid. Het is de kunst van leiders om onzekerheid en kwetsbaarheid te delen en anderen te vragen om initiatief te nemen en zichzelf te overtreffen. Leiders werken niet in het systeem maar aan het systeem waarvan ze niettemin zelf deel van uitmaken. Ze creëren een context waarin anderen kunnen schitteren en kunnen bijdragen aan een waardevolle toekomst. Als je die toekomst voor ogen hebt, overwin je alle onzekerheden en ben je in staat om onvermoeibaar samen te werken aan een waardevolle wereld.
Invictus by William Ernest Henley
Out of the night that covers me,
Black as the pit from pole to pole,
I thank whatever gods may be
For my unconquerable soul.
In the fell clutch of circumstance
I have not winced nor cried aloud.
Under the bludgeoning of chance
My head is bloody, but unbowed.
Beyond this place of wrath and tears
Looms but the Horror of the shade,
And yet the menace of the years
Finds and shall find me unafraid.
It matters not how strait the gate,
How charged with punishments the scroll,
I am the master of my fate,
I am the captain of my soul.
